Środowisko przyrodnicze

 

<<< powrót

 

 

Flora Fauna Osobliwości

 

 

 

Tereny leżące w dolinie rzeki Bystrzycy są terenami najstarszego osadnictwa na Śląsku, bowiem bliskość rzek od dawien dawna była przyczynkiem do powstania osad i ich późniejszego rozwoju. Osadnictwu sprzyjała przede wszystkim niezwykle żyzna gleba, typowa dla dolin rzecznych. Nic więc dziwnego, że na terenie Śmiałowic odkryto ślady starej, średniowiecznej osady.

Jednak dla dawnych mieszkańców wsi nie tylko żyzność nadrzecznych gleb miała znaczenie. W ich życiu znaczącą rolę niewątpliwie odgrywała też sama rzeka, która dostarczała im pożywienia, nawadniała pola i okoliczne stawy rybne, a jej bystry nurt został spożytkowany również jako siła napędowa dla miejscowego młyna.

W latach późniejszych, bliskość rzeki z pewnością miała też wpływ na usytuowanie remizy strażackiej.

 

Cechą wyróżniającą Śmiałowice spośród innych wsi gminy Marcinowice jest nie tylko położenie wsi nad rzeką Bystrzycą, lecz także drewniany most przerzucony nad jej nurtem.

Most ten istniał w tym miejscu już od wielu stuleci, o czym świadczy stara mapa z XVII wieku. Wiodła przezeń najkrótsza droga do Wierzbnej, Kalna i Żarowa. Za czasów niemieckich nazywany był Czarnym Mostem, gdyż zbudowany był z poczerniałych ze starości dębowych bali. Dla większej stabilności przymocowany był za pomocą stalowych lin do drzew rosnących w pobliżu przyczółków. Obok mostu znajdował się wodowskaz służący do pomiarów stanu wody w rzece.

 

Przepływająca przez Śmiałowice rzeka Bystrzyca - lewobrzeżny dopływ Odry o długości ok. 100 km – rozpoczyna swój bieg pod Leszczyńcem w Górach Suchych leżących we wschodniej części Gór Kamiennych na wysokości około 618 m n.p.m., powyżej wsi Bartnica. Po krótkim biegu źródłowym wpływa do obniżenia śródgórskiego pomiędzy Górami Kamiennymi i Górami Sowimi, nieco dalej pokonuje piękny, 6-kilometrowy przełom rzeczny o nazwie Śląska Dolina, zakończony sztucznym Jeziorem Bystrzyckim, i po przebyciu zapory o wysokości 44 m wpływa na teren Obniżenia Podsudeckiego, gdzie wąska do tej pory dolina rzeczna rozszerza się w kotlinę o płaskim dnie i łagodnych zboczach. Jest to dość urozmaicony odcinek, gdzie rzeka, co pewien czas spowalniana przez naturalne progi wodne, po chwili znów przechodzi w bystrza, od których wzięła swą nazwę.

 

Mapka

Zachowując swój naturalny, bystry nurt, płynie meandrami wśród niewielkich lasów, wśród łąk i pól uprawnych. Mija Świdnicę i wijąc się wśród niewysokich pagórków, skrywana przez głębokie jary, laski i zagajniki, dociera w okolice Śmiałowic... 

 

Opływa naszą wieś od strony północnej, po czym wpływa na teren Parku Krajobrazowego Dolina Bystrzycy, którego południowa granica przebiega na styku gminy Marcinowice z gminą Żarów, wzdłuż linii dzielącej Śmiałowice od Gołaszyc i kierującej się w kierunku Kraskowa. Rzeka Bystrzyca stanowi główną oś tego parku, w całości znajdującego się na Równinie Wrocławskiej, stanowiącej część Niziny Śląskiej.

 

Na terenie Parku Krajobrazowego Dolina Bystrzycy usytuowane jest też sztuczne jezioro zwane Zbiornikiem Mietkowskim, powstałe w wyniku zbudowania zapory na rzece Bystrzycy.

 

Obszar parku rozciąga się aż do zachodniej części Wrocławia, gdzie Bystrzyca kończy swój bieg, uchodząc do Odry na terenie dawnej wsi Pracze Odrzańskie, w dzielnicy Leśnica, na wysokości ok. 110 m n.p.m.

 

Najważniejszą rolą tego parku jest ochrona doliny rzeki o charakterze nizinnym z licznymi starorzeczami, w celu zachowania jego walorów przyrodniczych oraz krajobrazowych.

 

Dolina Bystrzycy to przykład typowej doliny rzecznej, środkiem której biegnie łożysko rzeki z dobrze wykształconym korytem i doskonale widocznym systemem terasowym, z oczkami wodnymi oraz licznymi starorzeczami, powstałymi w wyniku odcięcia zakola rzeki od jej głównego koryta, co powoduje, że charakteryzuje się ona wielką bioróżnorodnością. Niektóre z tych starorzeczy są silnie zabagnione, często porośnięte roślinnością wodną i bagienną. Zazwyczaj nie są użytkowane gospodarczo, stanowiąc dzięki temu ostoję, w której przyroda rządzi się własnymi prawami.


Jedno z bystrzyckich starorzeczy znajduje się na obszarze naszej wsi, po drugiej stronie rzeki. Przez miejscową ludność nazywane jest Starym Korytem. Musiało ono powstać stosunkowo niedawno, gdyż jeszcze kilkadziesiąt lat temu w tym miejscu był głęboki meander, który widać na mapie z 1937 roku. Zapewne podczas jakiegoś większego wezbrania wód, meander został przez rzekę odcięty i dał początek dzisiejszemu starorzeczu, o charakterystycznym, podkowiastym kształcie, które jednym końcem niemal łączy się z rzeką.

 

Jest to wyjątkowo urokliwe miejsce, stanowiące ostoję dla wielu gatunków roślin i zwierząt, gdzie doskonale można ocenić wpływ rzeki na otaczającą ją przyrodę.


Wśród zbiorowisk roślinnych występujących na tym obszarze, lasy zajmują powierzchnię stosunkowo niewielką, ponieważ zostały wyparte przez uprawy rolne. Dominują wśród nich grądy niskie, graniczące często z wilgotnymi łęgami lub olsami. Mimo ich niewielkiego obszaru, są to jednak wartościowe, doskonale zachowane zbiorowiska leśne, ponieważ zostały mało przekształcone. Stanowią je drzewostany wielogatunkowe, a ich skład gatunkowy jest bogaty i różnorodny.

 

W lasach grądowych największy udział mają graby, dęby bezszypułkowe oraz klony, wiązy i świerki, natomiast wąskie pasmo wzdłuż rzeki Bystrzycy zajmuje łęg wiązowo-jesionowy, którego dwa najwyższe piętra budują głównie dąb bezszypułkowy i wiąz pospolity.

 

Na glebach wilgotnych oraz w podmokłych obniżeniach terenu występują niewielkie lasy olszowo-jesionowe, miejscami przechodzące w typowe olsy, z charakterystycznymi kępami występującymi u nasady krzewów i pni drzew powstałymi przez nagromadzenie się humusu i namułów wokół korzeni przybyszowych, które z powodu wahania poziomu wody gruntowej wyrastają na różnej wysokości. Ich drzewostan tworzą głównie olsza czarna i jesion wyniosły. Gdzieniegdzie towarzyszą im zarośla wierzbowe.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Lasy łęgowe i grądowe nad Bystrzycą oraz nad jej Starym Korytem są szczególnie warte odwiedzenia w okresie przedwiośnia i wczesnej wiosny, kiedy w runie lasu zakwitają całymi łanami różnorodne gatunki wiosennych kwiatów.

Ponadto z lasami łęgowymi i grądowymi związany jest cały szereg gatunków zwierząt, należących także do gatunków rzadkich i chronionych, przy czym na szczególną uwagę zasługują owady, a wśród nich motyle i chrząszcze.

 

Oprócz lasów i nadrzecznych zarośli, do cennych elementów flory w otoczeniu wsi należą także zespoły chwastów towarzyszące uprawom rolnym, porastające miedze i śródpolne drogi, a także naturalne łąki tworzone przez wieloletnie trawy, turzyce, rośliny motylkowe i inne. Chociaż, ze względu na zaniechanie przez miejscowych rolników hodowli bydła, zachowały się już tylko niewielkie obszary łąk naturalnych, to jednak spotkać na nich można wiele rzadkich gatunków roślin.

Zarówno łąki jak i śródpolne miedze i zarośla stanowią także cenne siedliska dla wielu gatunków owadów, a szczególnie motyli oraz płazów i drobnych ssaków.

 

ZdjęcieRzeka Bystrzyca przepływając w pobliżu Śmiałowic lekko meandruje, tworząc nadrzeczne skarpy i łachy żwirowe, co spowodowało, że stała się siedliskiem bobra europejskiego – największego z gryzoni występujących w Polsce oraz zaobserwowanej tutaj wydry – ssaka ziemno-wodnego odżywiającego się rybami.

 

Piaszczyste i żwirowe dno rzeki jest miejscem występowania kilku gatunków ryb, m.in. różanki i piskorza, a w nadrzecznych zaroślach spotkać można ważki, chruściki i inne owady. Sąsiadujące z rzeką bystrzyckie starorzecze także jest miejscem występowania ryb, a ponadto płazów i nietoperzy.

 

Obecność lasów łęgowych i grądowych oraz czysta meandrująca rzeka sprawiają, że można tu obserwować także rozmaite gatunki ptaków. Las i nadrzeczne zarośla przez cały dzień rozbrzmiewają ich świergotem. Wśród ptaków leśnych najłatwiej zauważyć różne gatunki dzięciołów, dzikie kaczki, czy też przelatujące mewy i kruki. Nad Bystrzycą można również dostrzec przelatującego tuż nad wodą, przepięknie ubarwionego zimorodka, albo pliszkę siwą spacerującą po żwirowych łachach.

Zapewne dlatego drewniany most oraz grobla nad Bystrzycą stanowią ulubione miejsce spacerów i spotkań okolicznych mieszkańców.

 

Oczywiście, nie sposób wymienić tutaj wszystkich gatunków roślin i zwierząt żyjących w okolicach naszej wsi, tym bardziej, że dotychczas nikt nie prowadził żadnych specjalistycznych badań fauny i flory tego obszaru.

Informacje zawarte w tym artykule, dotyczące gatunków miejscowej flory i fauny oraz warunków środowiskowych, opierają się głównie na amatorskich obserwacjach autorki i mają charakter rozwojowy”, tzn. będą uzupełniane w miarę zdobywania nowych informacji i zdjęć.

 

Tekst i zdjęcia: Lucyna Szpilakowska

 

 

 

Bibliografia podana poniżej odnosi się także do artykułów zamieszczonych na podstronach poświęconych florze i faunie.

 

 

Bibliografia:

1.  H. Orłoś: Atlas grzybów jadalnych i trujących; Wyd. PWRiL, Warszawa 1966.

2.  K. Bielawska: Bezpieczne grzybobranie; Wyd. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Warszawa 2012

3.  Z. Obmiński: Botanika leśna; Wyd. PWRiL, Warszawa 1953.

4.  F. Vilcek, Z. Berger: Ptaki; Wyd. „Sport i Turystyka”, Warszawa 1987

5.  J. Sokołowski: Ptaki Polski; Wyd. WSiP, Warszawa 1988

6.  J. Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin; Wyd. PWRiL, Warszawa 1956.

7.  W. i D. Eisenreich: Przewodnik do rozpoznawania roślin i zwierząt; Wyd. Multico, Warszawa 1993.

8.  W. A. Chmielewski: Tropy i ślady zwierząt; Wyd. PTTK „Kraj” , Warszawa 1984.

9.  V. J. Stanek: Wielki atlas owadów; Wyd. PWRiL, Warszawa 1984.

10.  A. Haber, M. Nunberg: Zoologia dla leśników; Wyd. PWRiL, Warszawa 1956.

 

 

 

 

Strony www:

 

1.  http://archiwum.wiz.pl/

2.  http://atlas-zwierzat.pl/

3.  http://chwastowisko.wordpress.com/

4.  http://fundacjarazem.org.pl/

5.  http://galeria.fotogrzybiarze.pl/

6.  http://kolagen.wordpress.com/

7.  http://pl.wikipedia.org/

8.  http://swiatmakrodotcom.wordpress.com/

9.  http://wroclaw.lasy.gov.pl/

10.  http://www.encyklopedia.lasypolskie.pl/

11.  http://www.iop.krakow.pl/pckz/

12.  http://www.jezioro.com.pl/

13.  http://www.kul.pl/

14.  http://www.mkoo.pl/

15.  http://www.przyroda.mazury.pl/

16.  http://www.wigry.win.pl/materialy.htm

 

 

 

↑  powrót na górę strony

 

Tworzenie stron internetowych HM sp. z o.o. www.hm.pl | hosting www.hb.pl